18-11 02:00	De meteorenzwerm Leoniden bereikt zijn maximum. De meteoren van de Leoniden zijn snel, en de zwerm is bekend vanwege zijn regens in 1799, 1833, 1866, 1966 en 1999. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 13 meteoren per uur vallen. Rond 7:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 60°) aan de hemel. Door de matige omstandigheden zijn er bij ons dan ieder uur vermoedelijk slechts ongeveer 2 meteoren zichtbaar van deze zwerm. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 7–14 meteoren per uur zichtbaar. De Maan is voor ongeveer 70% verlicht en kan dit jaar flink storen; de zwakkere meteoren zullen hierdoor niet zichtbaar zijn. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:04 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de duur van het maximum is met 3 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de detailpagina Leoniden 2019 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.
18-11 17:22	Van 17:22 tot 17:55 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. In toenemende afstand van de planeet staan Europa, Io, Callisto en Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 5° boven de zuidwestelijke horizon. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 8° onder de horizon, in de schemering. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al genoeg.
19-11 22:10	De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Om de Maan te zien door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name na) Laatste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en het oppervlak van de Maan krijgt daarmee een driedimensionaal karakter, gezien door een kijker.
20-11 01:01	De Maan staat 3,0° ten noorden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering vindt om 01:01 plaats, bij ons op 11° hoogte boven de oostelijke horizon. De Maan is voor 49% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en deepsky-objecten te zien zijn.
20-11 20:11	Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren om en gaat weer in de gangbare richting bewegen. Dit verschijnsel vindt plaats tussen de benedenconjunctie en grootste westelijke elongatie van een binnenplaneet. Zie de interactieve applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Mercurius.
21-11 00:00	Dit is een goed moment in het jaar om de open cluster M45, bekend als de Pleiaden, te bekijken. De open cluster staat in het sterrenbeeld Stier, heeft een helderheid van 1,4m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 100’. De Pleiaden zijn een van de meest bekende en nabije (circa 444 lichtjaar) open sterhopen. Met het blote oog zijn circa zes sterren zichtbaar in de vorm van een mini-steelpannetje (niet te verwarren met de sterrenbeelden Kleine en Grote Beer, die veel groter zijn). Een verrekijker of telescoop toont honderden vooral blauwachtige (jonge; circa 100 miljoen jaar oud) sterren omgeven door een gasnevel. De Pleiaden worden ook wel het Zevengesternte of de Zeven Zusters genoemd. Het object komt om 16:09 uur op, gaat om 08:51 uur onder en staat om 00:32 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 62° boven de horizon. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Om een relatief helder en scherp object als deze open cluster waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Zie voor andere mooie en opvallende deepsky-objecten de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.
22-11 05:45	De meteorenzwerm α-Monocerotiden 2019 bereikt zijn maximum. De meteoren van de α-Monocerotiden 2019 zijn alleen in 2019 zichtbaar en geen jaarlijkse zwerm. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 300 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 4:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 39° boven de horizon. Het beste moment om α-Monocerotiden 2019 waar te nemen is op 22 november rond 5:48 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 36° boven de horizon, in het zuidzuidwesten. Door de matige omstandigheden zijn er in onze streken dan vermoedelijk “maar” circa 45–225 meteoren per uur van deze zwerm te zien, altijd nog de moeite waard om te gaan waarnemen. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, bij donkere en heldere hemel circa 60–240 meteoren per uur zichtbaar. De Maan komt om 2:11 uur op, is voor ongeveer 25% verlicht en stoort niet erg. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:11 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de lengte van het maximum is met circa 11 minuten zeer kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de detailpagina α-Monocerotiden-2019 2019 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.
22-11 06:00	Het maximum van de meteorenzwerm α-Monocerotiden vindt vandaag plaats. Zelfs wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld slechts zo'n 4 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 4:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 39° boven de horizon. Er is dan bij ons ieder uur slechts een enkele meteoor van deze zwerm zichtbaar. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 13–21 meteoren per uur zichtbaar. De Maan komt om 2:11 uur op, is voor ongeveer 25% verlicht en stoort niet erg. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:11 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief laag en de duur van het maximum is met 4 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de detailpagina α-Monocerotiden 2019 voor meer informatie over deze meteoren.
23-11 08:40	De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 366716 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (32’35,1”), door de kleinere afstand. De Maan is afnemend, voor 12% verlicht en is aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, te zien. Het kaartje toont de Maan om 07:34 uur in het sterrenbeeld Maagd, op een hoogte van 30° boven de zuidoostelijke horizon. Al met een verrekijker, het liefst op statief, zijn kraters te zien, met name op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.
23-11 17:45	Venus staat 1,4° ten zuiden van Jupiter (-1,4m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering gebeurt om 13:28, in onze streken op 13° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is met veel moeite te zien op 23 november rond 17:45 uur, of op 24 november rond 17 uur. De twee objecten staan in het eerste geval zo'n 2° boven de zuidwestelijke horizon, op een onderlinge afstand van 1,6°. In het andere geval is de samenstand te zien op circa 6° boven de zuidwestelijke horizon, 1,4° van elkaar verwijderd. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. Venus heeft op dit moment een helderheid van -3,3m. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer planeten te zien zijn.
24-11 07:45	De Maan staat 3,1° ten noordoosten van Mars (+1,9m), in het sterrenbeeld Maagd. De dichtste nadering vindt om 13:20 plaats, bij ons op 18° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 7:45 uur. De twee objecten staan dan zo'n 18° boven de zuidoostelijke horizon, op een onderlinge afstand van 4,1°. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 7% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.
25-11 07:15	De Maan staat 1,3° ten noorden van Mercurius (-0,1m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering vindt om 03:40 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is te zien rond 7:15 uur. De twee objecten staan dan boven de oostzuidoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 7°, 2,4° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 3% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.
25-11 08:57	Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is op dit moment 1,4 dagen (32 uur) voor Nieuwe Maan; de Maan is afnemend en voor 2,4% verlicht. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt slechts 0,8’ en is met moeite aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 07:37 uur in het sterrenbeeld Weegschaal, op een hoogte van slechts 9,0° boven de horizon, in het zuidoosten. Op dit moment staat de Maan 14,1° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan komt om 06:20 op, 1,9 uur voor de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan is nu 17,6°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te raden. Een verrekijker kan helpen om de Maan te vinden. Anders dan de laatste maansikkel is het waarnemen van de eerste, jonge maansikkel belangrijk voor een verschillende kalenders, als indicator van het begin van een maand. De laatste dunne maansikkel is gewoon een mooi verschijnsel aan de sterrenhemel. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg.
25-11 17:15	Tussen 17:15 en 17:34 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. Van binnen naar buiten: Europa, Io, Callisto en Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 4° boven de horizon, in het zuidwesten. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 7° onder de horizon, in de schemering.
25-11 17:23	Jupiters satelliet Io staat 17,4” ten noorden van Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 4° boven de horizon, in het zuidwesten, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 7° onder de horizon en het schemert. Om de manen van Jupiter te bekijken is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.
26-11 16:05	Het is Nieuwe Maan. De Maan staat vanaf de Aarde gezien in de richting van de Zon, zodat de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is en de verre zijde van de Maan wordt verlicht. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment om deepsky-objecten waar te nemen. Er vindt in onze streken geen zonsverduistering plaats, doordat de Maan 2,1° ten noorden langs de Zon beweegt. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.
28-11 11:29	Mercurius is in grootste westelijke elongatie en te vinden aan de ochtendhemel. Mercurius staat op een afstand van 20°04’ ten westen van de Zon, beweegt voor de Zon uit en komt 's ochtends voor de Zon op. De helderheid van de binnenplaneet is -0,3m, hij is voor 61% verlicht en zijn schijnbare diameter is 6,7”. Mercurius komt 02:00 uur voor de Zon op (om 06:20 uur). Wanneer 's ochtends de burgerlijke schemering begint (om 07:41 uur) is Mercurius 10° boven de zuidoostelijke horizon te vinden. Dit is dus een gunstige ochtendverschijning (voor meer uitleg over de wisselende zichtbaarheid van de binnenplaneten, zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen). Zie ook de horizonkaart voor deze ochtendverschijning. De grootte van het stipje op de kaart is een maat voor de helderheid. Na de grootste elongatie is Mercurius helderder dan ervoor. Om Mercurius waar te nemen kan het gebruik van een verrekijker van pas komen. Zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius voor meer elongaties.
28-11 17:00	De Maan bedekt Jupiter (-1,4m), in het sterrenbeeld Boogschutter. Het maximum van de bedekking gebeurt om 10:27, bij ons op 1° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 17 uur. Het tweetal staat dan in het zuidwesten, op een hoogte van ongeveer 6°, 2,5° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor 5% verlicht. Zie deze pagina voor meer informatie over deze bedekking.
28-11 17:08	Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is 2,0 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is voor 5,0% verlicht en wassend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt 1,6’ en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Bijgaand kaartje toont de Maan om 17:13 uur in het sterrenbeeld Boogschutter, op slechts 5,1° boven de zuidwestelijke horizon. Op dit moment staat de Maan 11,8° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan gaat 1,6 uur na de Zon onder, om 18:09. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan bedraagt 25,9°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te raden. Een eenvoudige verrekijker kan helpen om de dunne sikkel te vinden. In verschillende kalenders begint een maand bij de eerste verschijning van de dunne maansikkel na Nieuwe Maan; ons woord maand komt dan ook van Maan. Daarnaast is een smalle maansikkel een mooi gezicht. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg.
28-11 17:45	De Maan staat 1,2° ten noorden van Venus (-3,4m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering vindt om 20:51 plaats, bij ons onder de horizon. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 17:45 uur. Het tweetal staat dan zo'n 2° boven de zuidwestelijke horizon, op een onderlinge afstand van 1,8°. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Maan is voor 5% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.
28-11 19:53	Venus is in het aphelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment groter dan gemiddeld: circa 0,728AE, of zo'n 108,937 miljoen km. Een waarnemer op Venus ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 1,4 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 1,8 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.
29-11 00:00	Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de gasnevel NGC1555, ook Hind's variabele nevel genaamd, te zien. De gasnevel is te vinden in het sterrenbeeld Stier. Het object komt om 16:45 uur op, gaat om 08:23 uur onder en staat om 00:36 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 57° boven de horizon. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Er is een behoorlijke telescoop nodig om in een zwak en contrastarm hemellichaam als deze gasnevel iets van details te kunnen zien. Zie de pagina NGC1555 voor meer details. Zie voor andere mooie en opvallende deepsky-objecten de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.
29-11 00:00	Dit is een goed moment in het jaar om de gasnevel NGC1554, bekend als Struve's verloren nevel, te bekijken. De gasnevel is te vinden in het sterrenbeeld Stier. Het object komt om 16:44 uur op, gaat om 08:22 uur onder en staat om 00:35 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 57° boven de horizon. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de dagen rond 26 november. Bij het waarnemen van een zwak en contrastarm object als deze gasnevel is een behoorlijke telescoop nodig om iets te kunnen zien. Foto: DSS.
29-11 17:59	De Maan staat 1,5° ten zuidoosten van Saturnus (+0,8m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering gebeurt om 23:20, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. De samenstand is te zien rond 18 uur. De twee objecten staan dan boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 7°, op een onderlinge afstand van 3,2°. De Maan is voor 11% verlicht.
18-11 02:00	De meteorenzwerm Leoniden bereikt zijn maximum. De meteoren van de Leoniden zijn snel, en de zwerm is bekend vanwege zijn regens in 1799, 1833, 1866, 1966 en 1999. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 13 meteoren per uur vallen. Rond 7:00 uur staat de radiant van de zwerm in het hoogste punt (op 60°) aan de hemel. Door de matige omstandigheden zijn er bij ons dan ieder uur vermoedelijk slechts ongeveer 2 meteoren zichtbaar van deze zwerm. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 7–14 meteoren per uur zichtbaar. De Maan is voor ongeveer 70% verlicht en kan dit jaar flink storen; de zwakkere meteoren zullen hierdoor niet zichtbaar zijn. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:04 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de duur van het maximum is met 3 dagen vrij kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de detailpagina Leoniden 2019 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.
18-11 17:22	Van 17:22 tot 17:55 uur staan alle Galileïsche manen ten westen van Jupiter. In toenemende afstand van de planeet staan Europa, Io, Callisto en Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 5° boven de zuidwestelijke horizon. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 8° onder de horizon, in de schemering. Om de Galileïsche manen van Jupiter te bekijken is een verrekijker op statief al genoeg.
19-11 22:10	De Maan is in de fase van Laatste Kwartier. De linker helft van de Maan is nu verlicht en de Maan is vooral in de late nacht en vroege ochtend zichtbaar. Om de Maan te zien door een verrekijker of telescoop is de tijd rond (en met name na) Laatste Kwartier zeer geschikt. Op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan gaat de Zon net onder. De lange schaduwen van de bergen en kraterranden brengen een extra diepte-effect met zich mee en het oppervlak van de Maan krijgt daarmee een driedimensionaal karakter, gezien door een kijker.
20-11 01:01	De Maan staat 3,0° ten noorden van Regulus, de helderste ster van het sterrenbeeld Leeuw (+1,4m). De dichtste nadering vindt om 01:01 plaats, bij ons op 11° hoogte boven de oostelijke horizon. De Maan is voor 49% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en deepsky-objecten te zien zijn.
20-11 20:11	Mercurius is stationair in ecliptische lengte. De planeet keert zijn bewegingsrichting ten opzichte van de sterren om en gaat weer in de gangbare richting bewegen. Dit verschijnsel vindt plaats tussen de benedenconjunctie en grootste westelijke elongatie van een binnenplaneet. Zie de interactieve applet Planeetverschijnselen voor meer verschijnselen van Mercurius.
21-11 00:00	Dit is een goed moment in het jaar om de open cluster M45, bekend als de Pleiaden, te bekijken. De open cluster staat in het sterrenbeeld Stier, heeft een helderheid van 1,4m en zijn schijnbare afmeting bedraagt 100’. De Pleiaden zijn een van de meest bekende en nabije (circa 444 lichtjaar) open sterhopen. Met het blote oog zijn circa zes sterren zichtbaar in de vorm van een mini-steelpannetje (niet te verwarren met de sterrenbeelden Kleine en Grote Beer, die veel groter zijn). Een verrekijker of telescoop toont honderden vooral blauwachtige (jonge; circa 100 miljoen jaar oud) sterren omgeven door een gasnevel. De Pleiaden worden ook wel het Zevengesternte of de Zeven Zusters genoemd. Het object komt om 16:09 uur op, gaat om 08:51 uur onder en staat om 00:32 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 62° boven de horizon. Helder weer en een donkere, maanloze hemel zijn belangrijker voor het waarnemen van deepsky-objecten dan de precieze datum. Om een relatief helder en scherp object als deze open cluster waar te nemen is een verrekijker op statief al voldoende, maar met een kleine telescoop zijn uiteraard meer details te zien. Zie voor andere mooie en opvallende deepsky-objecten de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.
22-11 05:45	De meteorenzwerm α-Monocerotiden 2019 bereikt zijn maximum. De meteoren van de α-Monocerotiden 2019 zijn alleen in 2019 zichtbaar en geen jaarlijkse zwerm. Wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld zo'n 300 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 4:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 39° boven de horizon. Het beste moment om α-Monocerotiden 2019 waar te nemen is op 22 november rond 5:48 uur (zie het kaartje). De radiant van de zwerm staat dan ongeveer 36° boven de horizon, in het zuidzuidwesten. Door de matige omstandigheden zijn er in onze streken dan vermoedelijk “maar” circa 45–225 meteoren per uur van deze zwerm te zien, altijd nog de moeite waard om te gaan waarnemen. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, bij donkere en heldere hemel circa 60–240 meteoren per uur zichtbaar. De Maan komt om 2:11 uur op, is voor ongeveer 25% verlicht en stoort niet erg. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:11 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief hoog, maar de lengte van het maximum is met circa 11 minuten zeer kort, waardoor het totaal aantal meteoren in deze zwerm toch niet al te groot is. Er is geen speciale apparatuur nodig om meteoren waar te kunnen nemen. Het blote oog, een heldere hemel, een ligstoel en wat geduld zijn de belangrijkste ingrediënten. Zie de detailpagina α-Monocerotiden-2019 2019 voor meer informatie over deze meteoren. Zie ook Wat zijn vallende sterren? en Hoe kan ik meteoren waarnemen? in de veelgestelde vragen.
22-11 06:00	Het maximum van de meteorenzwerm α-Monocerotiden vindt vandaag plaats. Zelfs wanneer de radiant in het zenit zou staan, zouden er van deze zwerm naar verwachting gemiddeld slechts zo'n 4 meteoren per uur vallen. De radiant van de zwerm staat rond 4:30 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 39° boven de horizon. Er is dan bij ons ieder uur slechts een enkele meteoor van deze zwerm zichtbaar. Samen met meteoren van andere zwermen, en sporadische meteoren, zijn er bij donkere, heldere hemel in totaal circa 13–21 meteoren per uur zichtbaar. De Maan komt om 2:11 uur op, is voor ongeveer 25% verlicht en stoort niet erg. Rond 7:30 uur gaat het schemeren en om 8:11 uur komt de Zon op. De piek van deze zwerm is relatief laag en de duur van het maximum is met 4 dagen vrij kort, waardoor er ook in totaal maar weinig meteoren te zien zijn. Zie de detailpagina α-Monocerotiden 2019 voor meer informatie over deze meteoren.
23-11 08:40	De Maan is in het punt van zijn baan dat het dichtst bij de Aarde ligt: het perigeum. De afstand tot de Maan bedraagt op dit moment 366716 km. De schijnbare diameter van de Maan is groter dan gemiddeld (32’35,1”), door de kleinere afstand. De Maan is afnemend, voor 12% verlicht en is aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, te zien. Het kaartje toont de Maan om 07:34 uur in het sterrenbeeld Maagd, op een hoogte van 30° boven de zuidoostelijke horizon. Al met een verrekijker, het liefst op statief, zijn kraters te zien, met name op de grens tussen het verlichte en het donkere deel van de Maan. Zie de applet Verschijnselen van de Maan voor meer gegevens.
23-11 17:45	Venus staat 1,4° ten zuiden van Jupiter (-1,4m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering gebeurt om 13:28, in onze streken op 13° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is met veel moeite te zien op 23 november rond 17:45 uur, of op 24 november rond 17 uur. De twee objecten staan in het eerste geval zo'n 2° boven de zuidwestelijke horizon, op een onderlinge afstand van 1,6°. In het andere geval is de samenstand te zien op circa 6° boven de zuidwestelijke horizon, 1,4° van elkaar verwijderd. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. Venus heeft op dit moment een helderheid van -3,3m. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer planeten te zien zijn.
24-11 07:45	De Maan staat 3,1° ten noordoosten van Mars (+1,9m), in het sterrenbeeld Maagd. De dichtste nadering vindt om 13:20 plaats, bij ons op 18° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is te zien rond 7:45 uur. De twee objecten staan dan zo'n 18° boven de zuidoostelijke horizon, op een onderlinge afstand van 4,1°. De Zon staat slechts 5° onder de horizon. De Maan is voor 7% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.
25-11 07:15	De Maan staat 1,3° ten noorden van Mercurius (-0,1m), in het sterrenbeeld Weegschaal. De dichtste nadering vindt om 03:40 plaats, onder de horizon voor een waarnemer in de Benelux. De samenstand is te zien rond 7:15 uur. De twee objecten staan dan boven de oostzuidoostelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 7°, 2,4° van elkaar verwijderd. De Maan is voor 3% verlicht. De pagina Vannacht aan de hemel toont wanneer de Maan en planeten te zien zijn.
25-11 08:57	Vanochtend kunnen we, onder gunstige omstandigheden, de laatste maansikkel zien voor de komende Nieuwe Maan. Het is op dit moment 1,4 dagen (32 uur) voor Nieuwe Maan; de Maan is afnemend en voor 2,4% verlicht. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt slechts 0,8’ en is met moeite aan het eind van de nacht, kort voor zonsopkomst, zichtbaar. Bijgaand kaartje toont de Maan om 07:37 uur in het sterrenbeeld Weegschaal, op een hoogte van slechts 9,0° boven de horizon, in het zuidoosten. Op dit moment staat de Maan 14,1° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan komt om 06:20 op, 1,9 uur voor de Zon. De schijnbare afstand tussen Zon en Maan is nu 17,6°. Een waarneemplaats met goed zicht op de horizon is aan te raden. Een verrekijker kan helpen om de Maan te vinden. Anders dan de laatste maansikkel is het waarnemen van de eerste, jonge maansikkel belangrijk voor een verschillende kalenders, als indicator van het begin van een maand. De laatste dunne maansikkel is gewoon een mooi verschijnsel aan de sterrenhemel. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg.
25-11 17:15	Tussen 17:15 en 17:34 uur nemen we alle grote Jupitermanen ten westen van de planeetschijf waar. Van binnen naar buiten: Europa, Io, Callisto en Ganymedes. Jupiter staat op een hoogte van 4° boven de horizon, in het zuidwesten. Een waarneemplaats met een vrije blik op de horizon is hierdoor noodzakelijk. De Zon staat 7° onder de horizon, in de schemering.
25-11 17:23	Jupiters satelliet Io staat 17,4” ten noorden van Callisto. Jupiter staat op een hoogte van 4° boven de horizon, in het zuidwesten, en goed zicht op de horizon is nodig om dit te kunnen zien. De Zon staat 7° onder de horizon en het schemert. Om de manen van Jupiter te bekijken is een goede, stabiele verrekijker genoeg. Zie ook de figuur hiernaast en de tabel Verschijnselen van de manen van Jupiter voor meer informatie.
26-11 16:05	Het is Nieuwe Maan. De Maan staat vanaf de Aarde gezien in de richting van de Zon, zodat de donkere kant van de Maan naar de Aarde gekeerd is en de verre zijde van de Maan wordt verlicht. Daarnaast staat de Nieuwe Maan alleen bij daglicht boven de horizon. Vanwege deze twee oorzaken kunnen we de Maan op dit moment niet waarnemen. Doordat de Maan zowel minimaal verlicht is, als 's nachts onder de horizon staat, zijn de dagen rond Nieuwe Maan een goed moment om deepsky-objecten waar te nemen. Er vindt in onze streken geen zonsverduistering plaats, doordat de Maan 2,1° ten noorden langs de Zon beweegt. Zie ook: Hoe ontstaan de fasen van de Maan? in de veelgestelde vragen.
28-11 11:29	Mercurius is in grootste westelijke elongatie en te vinden aan de ochtendhemel. Mercurius staat op een afstand van 20°04’ ten westen van de Zon, beweegt voor de Zon uit en komt 's ochtends voor de Zon op. De helderheid van de binnenplaneet is -0,3m, hij is voor 61% verlicht en zijn schijnbare diameter is 6,7”. Mercurius komt 02:00 uur voor de Zon op (om 06:20 uur). Wanneer 's ochtends de burgerlijke schemering begint (om 07:41 uur) is Mercurius 10° boven de zuidoostelijke horizon te vinden. Dit is dus een gunstige ochtendverschijning (voor meer uitleg over de wisselende zichtbaarheid van de binnenplaneten, zie Waardoor zijn Mercurius en Venus soms ver van de Zon slecht zichtbaar? in de veelgestelde vragen). Zie ook de horizonkaart voor deze ochtendverschijning. De grootte van het stipje op de kaart is een maat voor de helderheid. Na de grootste elongatie is Mercurius helderder dan ervoor. Om Mercurius waar te nemen kan het gebruik van een verrekijker van pas komen. Zie de tabel Grootste elongaties van Mercurius voor meer elongaties.
28-11 17:00	De Maan bedekt Jupiter (-1,4m), in het sterrenbeeld Boogschutter. Het maximum van de bedekking gebeurt om 10:27, bij ons op 1° hoogte, maar bij daglicht. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 17 uur. Het tweetal staat dan in het zuidwesten, op een hoogte van ongeveer 6°, 2,5° van elkaar vandaan. De Zon staat slechts 4° onder de horizon. De Maan is voor 5% verlicht. Zie deze pagina voor meer informatie over deze bedekking.
28-11 17:08	Als het weer meewerkt is het vanavond, sinds de laatste Nieuwe Maan, de eerste keer dat we de dunne maansikkel kunnen waarnemen. Het is 2,0 dagen na Nieuwe Maan; de Maan is voor 5,0% verlicht en wassend. De schijnbare breedte van de maansikkel bedraagt 1,6’ en is aan het begin van de avond te zien, kort na zonsondergang. Bijgaand kaartje toont de Maan om 17:13 uur in het sterrenbeeld Boogschutter, op slechts 5,1° boven de zuidwestelijke horizon. Op dit moment staat de Maan 11,8° hoger aan de hemel dan de Zon. De Maan gaat 1,6 uur na de Zon onder, om 18:09. De afstand aan de hemel tussen Zon en Maan bedraagt 25,9°. Een waarneemplaats met vrije blik op de horizon is aan te raden. Een eenvoudige verrekijker kan helpen om de dunne sikkel te vinden. In verschillende kalenders begint een maand bij de eerste verschijning van de dunne maansikkel na Nieuwe Maan; ons woord maand komt dan ook van Maan. Daarnaast is een smalle maansikkel een mooi gezicht. De pagina Eerste en laatste maansikkels geeft alle verschijningen en meer uitleg.
28-11 17:45	De Maan staat 1,2° ten noorden van Venus (-3,4m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering vindt om 20:51 plaats, bij ons onder de horizon. De samenstand is alleen met veel moeite zichtbaar rond 17:45 uur. Het tweetal staat dan zo'n 2° boven de zuidwestelijke horizon, op een onderlinge afstand van 1,8°. Kies een waarneemplaats met vrije blik op de horizon. De Maan is voor 5% verlicht. Voor de zichtbaarheid van Maan en planeten, zie Vannacht aan de hemel.
28-11 19:53	Venus is in het aphelium. De afstand van de planeet tot de Zon is op dit moment groter dan gemiddeld: circa 0,728AE, of zo'n 108,937 miljoen km. Een waarnemer op Venus ziet de schijnbare diameter van de Zon ongeveer 1,4 maal zo groot als een waarnemer op Aarde, en de planeet ontvangt circa 1,8 maal meer licht en warmte van de Zon dan de Aarde.
29-11 00:00	Deze tijd van het jaar is prima geschikt om de gasnevel NGC1555, ook Hind's variabele nevel genaamd, te zien. De gasnevel is te vinden in het sterrenbeeld Stier. Het object komt om 16:45 uur op, gaat om 08:23 uur onder en staat om 00:36 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 57° boven de horizon. Voor het waarnemen van deepsky-objecten is de precieze datum minder belangrijk dan een donkere, liefst maanloze, hemel. Er is een behoorlijke telescoop nodig om in een zwak en contrastarm hemellichaam als deze gasnevel iets van details te kunnen zien. Zie de pagina NGC1555 voor meer details. Zie voor andere mooie en opvallende deepsky-objecten de pagina Deepsky-objecten per maand. Foto: DSS.
29-11 00:00	Dit is een goed moment in het jaar om de gasnevel NGC1554, bekend als Struve's verloren nevel, te bekijken. De gasnevel is te vinden in het sterrenbeeld Stier. Het object komt om 16:44 uur op, gaat om 08:22 uur onder en staat om 00:35 uur in het hoogste punt aan de hemel, op 57° boven de horizon. Zoek een donkere waarneemplaats en kijk rond Nieuwe Maan, bijvoorbeeld in de dagen rond 26 november. Bij het waarnemen van een zwak en contrastarm object als deze gasnevel is een behoorlijke telescoop nodig om iets te kunnen zien. Foto: DSS.
29-11 17:59	De Maan staat 1,5° ten zuidoosten van Saturnus (+0,8m), in het sterrenbeeld Boogschutter. De dichtste nadering gebeurt om 23:20, onder de horizon voor een waarnemer in de Lage Landen. De samenstand is te zien rond 18 uur. De twee objecten staan dan boven de zuidwestelijke horizon, op een hoogte van ongeveer 7°, op een onderlinge afstand van 3,2°. De Maan is voor 11% verlicht.